5/19/2024

Sirna Gadaa

Sirna Gadaa

Sirna Gadaa sirna ittiin bulmaata Oromoo ti. Gadaan jaarmiyaa umurii fi dhalootan ijaarame yoo ta'u, sirna bulchiinsaa diimokiraatawaadha. Gadaan sirna ittiin siyaasni, dinagdeenii fi hawaasummaan uummata Oromoo ittiin murteeffamu, kan miseensi sabichaa mirgaa fi dirqama isaa beekee ittiin walii galuu fi tokkummaan ittiin waliin jiraatudha. Sirni Gadaa diimookraatawaa ta’uu isaa beektoonni seenaafi saayinsii hawaasaa hedduun mirkaneessanii jiru. Keessumattu sirni kun uummata Oromoo Gujii fi Booranaa biratti hanga ammaatti osoo hin jeeqamin jeebantummaa isaa eegatee hanga har'aatti ittin bulaa jira.

Sadarkaa Gadaa

Akkaataa waggaa dhalootaatiin gurmuu ykn murni ilmaan kormaa tartiibaan keessa dabran sadarkaa Gadaa jedhama. Sadarkaan Gadaa tokko waggaa saddeet qaba. Waggaa saddeet saddeettan kanaan namni Oromoo hamma gaafa dulloomee du'utti hawaasa keessatti bakkaafi qoodama dalagaa qabaata. Sadarkaaleen Gadaa ilmaan kormaa keessa dabran bakka gariitti amala addaa yoo qabaatanillee waliigalatti akka armaa gadiitti keenya.

Dabballooma (waggaa 0-8)

Gaammoma (waggaa 9- 16)

Dargaggooma (waggaa 17- 24)

Qondaala/Kuusaa Waggaa(25-32)

Raaboma (waggaa 33 - 40)

Gadooma (waggaa 41- 48)

Yuuboma (wagga 49-56)

Gogeessa Gadaa

Gadaan gogeessa (garee) shan kan qabu yoo ta'u isaanis shanan Gadaa Oromoo jedhamu. Gareewwan kun ganna sadeet sadeetiin aangoo wal harkaa fuudhu. Shanan Gadaa Oromoo kun bakka adda addaatti maqaa adda addaatiin beekkamuu (gabatee ilaali).

Boorana

Macca-Tuulama

Arsii

Gujii

Ituu-Humbannaa

Adii Doyyoo/ Harmufaa

Birmajii

Birmajii

Harmufa

Horata

Gobbaa Bulee/ Roobalee

Michilee / Muudana

Roobalee

Roobalee

Dibbaaqa

Mandhaa Galmaa/ Birmajii

Duuloo / Halchiisa

Bahara

Muudana

Dibbeessa

Areroo Gedoo/ Muldhata

Meelbaa / Hambissaa

Horata

Halchiisa

Fadata

Agaa Adii/ Duuloo

Roobalee

Bultuma

Dhalana

Daraara

Ilmi Oromoo kamiyyuu, guyyaa itti dhalatee eegalee gogeessa shanan Gadaa keessaa tokko keessatti haammatama. Duraan dursee kan inni hammatamu, shanan Gadaa keessaa miseensa isa gaafa inni dhalatu aangoorra jirutini, kunis gogeessa abbaa isaa keessati jechuudha.

Wabii: Sirna Gadaa - Wikipedia

Suura: gadaa.jpg (960×490) (fanabc.com)



OROMOO MACCAA

OROMOO MACCAA (#2)

Oromoon Maccaa heddumminaan Dhiha Oromiyaa naannawa Shawaa Lixaa fi kibba Lixaa,Jimma,Buunnoo fi Iluubbaaboori!

Seenaa

Oromoon Maccaa naannoo kana kan qubate jaarraa 16ffaa walakkeessa lammaffaa keessa yeroo Oromoon gara kibba Mormoritti babaallachaa tureti. Mootummaan duraan naannoo san ture Impaayera Itoophiyaa fi Sulxaana Adaal bulchinsa Ahimad Giraanyi jalaltti waraana geeggeeffamen kan dadhabe yoo ta'u waraana fi buttaa garbaa kan abbootin waranaa warra Kiristaanaa geggeessaa turaniin ummannii duraan naannoo sana ture bayyee xiqqeesseti ture.   

Qubsumni Maccii naannoo amma jiraataniitti godhe kun garee guguddaan odoo hin taane garee xixiqqoon kan godhame ture, maqaan gosoota Maccaa ammallee akka maqaa iddoowwaniitti bakka baayyeetti tajaajilaa jira. Ummanni afaan Omootiikii fi Naayiloo-Sahaara dubbatu kan duraan naannoo sana ture jalqaba gabaro (gabbara) yoo godhaman dhawaata garuu gosa Maccaatti makamanii Oromoo ta'an.      

Oromoon Maccaa Oromoo Tuulamaa wajjin sirna Gadaa tokko kan qabu yoo ta'u caffeen isaan kibba Finfinnee harraa kana ture. Jaarraa 16ffaa gara dhumaa keessa, Oromoon Maccaa sirna Gadaa mataa isaa kan dhaabbate yoo ta'u Caffeen isaas Odaa Bilii /Tute Bisil ture; kunis yaa'aa olii Gibee keessatti argama. Makkoo Bilii gadaa Maccaa kana waame. Addaan bayiinsa kanaaf Maccaa fi Tuulamni walii walii isaanii itti gaafatamaa godhu. 

Bara 1963tti, Waldaan Wal-gargaarsa Maccaa fi Tuulamaa irra caalaa Oromootan yoo dhaabbatu dabalataan gosoota ummattoota kibba Itoophiyaas keessatti hirmaatanii jiru. Waldaan kun jalqaba waa'ee dhimmoota naannoo irratti kan socho'uu fi guddina kan jajjabeessu kan ture yoo ta'u, yeroo gabaabaa keessatti bilisummaa siyaasa fi aadaa Oromoo hundaaf falmuu jalqabe. Haaluma kanaan, bara 1967tti waldaan kun akka hin sochoone dhorkame; bara 1994tti waldaan kun lammata yoo dhaabbatu yeroo lammataaf bara 2004tti dhorkame.     

Gosoota Maccaa

Macci yeroo tuulama bira turetti yeroo wiirtuun isaanii Odaa nabee turetti ijoollee shan qaba, isaanis shanan Maccaa jedhamu. Shanan Maccaa kunis: Liiban, Jaawwii, Guduru, Daallee (Daadhii) fi Jiddaa Turan.

Erga achii gara dhiha oromiyatti imalee booda ilmaan 7(torba) horeera isaanis Jibaat, walal, Dhayee, Danfaa, Oboo, Laaloo, Gundee jedhamu. Walii galaan macci ilmaan 12 horeera. Ijoolleen Maccaa shanan eenyuun horan jennee yoo gaafannu:

·          Sadan Liiban – Ammayya, Waliso fi Kuttaaye.

·          Ja'an Jaawwii –Amuruu, Horro, Jimma, Ebantuu, Libaan fi Jidda.

·         Torban Guduruu – Maloolee,Looyyaa, Aammillee, Illaamuu, Lukkuu, Sirbaa fi Hndaraasa.

·         Torban Daallee (Daadhii) – Obo, Sayya, Sibuu, Tummee, Limmu, Noonnoo fi Daanno.

·         Arfan Jiddaa – Akaako, Jimma,Hanuu,Laaloo,Biloo,Qoree, Sadacha fi Badii.

·         Digo

Wabii: Wikipedia

OROMOO TUULAMAA

OROMOO TUULAMAA

Tuulamni latiinsa Oromoo damee Boorana hidda dhaloota Raayyaati. Ilmaan Raayyaa lamaan Maccaa fi Tuulamni kan dhalatan Tullu Eegduu irratti. Ilma hangafaa kan ta'e Tuulamni, lafa abbaa isaa Raayyaatti qubate.

Tuulama kibbaan Haroo Dambal haga kaabaan Walloo  fi Raayyaatti kan qubatee jiruudha. Bahaan Karrayyu haga Lixaan Walisoo qubate. yuulamni Godinoota Oromiyaa Shawaa Kibba Lixaa, Shawaa Lixaa, Godina Addaa Oromiyaa Naannoo Finfinnee, Shawaa Kaabaa fi Shawaa Bahaa keessa warra qubate. Godinoota naannoo Amaaraa Shawaa Kaabaa, Godina Oromiyaa fi Walloo Kibbaa keessa Oromoota Tuulamaa Doobbaa, Waayyuu, Laaloo, Maammaa, Geeraa, Gishee baasoo fi Warana, Liche, Alkoo Bar, Majatee, Sanbatee, Qawaati, Jillee fi Dhummuugaa kan jiraataniidha. Akkasuma Naannoo Tigraay keessas ni jiru.

Hidda Dhaloota Tuulamaa

Tuulama ilma Raayyaa ilma Marrawwa ilma Walaabu ilma Odaa ilma Nagawoo ilma Gurraacha ilma Saammalo ilma Boorana ilma Oromoo ilma Horooti. Horo Waaqatu uume. Hidda dhaloota gubbaa gadi yoo laakkawamu akka armaan gadiiti.

·         Horo

·         Oromoo

·         Boorana

·         Saammalo

·         Gurraacha

·         Nagawoo

·         Odaa

·         Walaabu

·         Marrawwa

·         Raayyaa

o   Tuulama

o   Macca

Latiinsa Tuulamaa

Ilmaan Tuulama sadaniif isaan boodaa.

·         Tuulama

1.     Daaccii

§  Galaan

§  Jidda

§  Liiban

§  Aabbu

§  Ada'a

§  Warra Jaarsaa

§  Gaadulla

§  Oboo

§  Gimbichuu

§  Gullallee

§  Oborii

§  Yaayyaa

§  Eekka

§  Digalu

§  Gamu

§  Sooddo

§  Oditu

§  Liiban

§  Tum'e

2.    Bacho

§  Iluu

§  Meettaa

§  Waajitu

§  Garasuu

§  Keekku

§  Uru

3.    Jiille

§  Goona

§  Guusa

§  Looyya

§  Warre

§  Siiba

§  Gindo

Wabii: Seenaa Oromoo hanga jaarraa 16ffaa; Fuula: 130

Suuraa: BBC Afaan Oromoo




5/16/2024

Oromoo Maccaa

Oromoon Maccaa

Oromoon Maccaaa balbala shan qaba. Isaanis, Liiban, Guduruu, Jaawwii, Daallee (Daadhii) fi Jidda.

1. Warra Liiban - Isaan kun warra angafa Oromoo Maccaati. Liiban kun gosoota sadii qaba, Walisoo, Ammayya fi Kuttaayee jedhamu. Ilmaan Liiban qubsumaan amma kan jiraatan godina Shawaa lixaa fi Sh/K/L keessa. Sirni Gadaa Oromoo Maccaa ilmaan Liibaniin durfamu Odaa Bisil kan naannawaa magaalaa Ijaajjiitti argamu jalatti ta'ama ture.
2. Warra Guduruu - isaan kun baldhinaan godina H/G/W keessa jiraatu. Guduruun sagal jedhama. Akkasumas sirna Gadaa Oromoo Maccaa kan Odaa Bisil Godina Shawaa Lixaa Aanaa Illuu Galaanitti argamuun alatti Odaa Bulluq kan jedhamu jalatti bulaa turan Warri Guduruu
👌
3. Warra Jaawwii - Isaan kun Oromoota Maccaa ilmaan Jaawwii warra laga Abbayyaa gamanatti irra jireessaan godina Wallagga Bahaa aanaalee akka Giddaa, Kiiramuu, Eebantuu, Limmuu Galiilaa, Amuuruu faa keessa jiraatan akkasumas Oromoota Gojjam (Aanaa Jaawwii, Buree) fi Matakkal faa keessa jiraataniidha.
4. Warra Daallee (Daadhii) - isaan kun oromoota maccaa keessaa warra baayyeedha. Isaan kun qubsumaan godinaalee afur keessatti argamu. Godina Buunnoo Beddellee, Iluu Abbaa Booraa (Buunnoon kan Tummee, Tummeen Kan Daallee), Sayyoo (Qellem Wallaggaa), Leeqaa (Wallagga Bahaa, warra Gomboo (Wallagga Lixaa) fi kkf keessa jiraataniidha. Ilmaan Daallee 7.
5. Warra Jiddaa - isaan kun oromoota maccaa qubsumaa fi jireenyi isaanii laga Gibee waliin walitti hidhateedha. Walumaagala warra Jiddaa kan jedhaman warra Jimmaa fi Gibee Gamaati. 5G warra jedhan sana jechuudha
👌
Source: Being an oromo (author Robert Willmauke 1885)
Seenaa Oromoo hanga Jaarraa 20





5/14/2024

Happy Mothers Day (12/05/2024)

Thanks, Mom and Dad. It Was Worth Every Penny
Binh Cong Nguyen tells how his family’s support made all the difference in his education and Cisco career.

Thanks, Mom and Dad. It Was Worth Every Penny

Xuan Mai, Vietnam 2009
“Mom, I want to take a course.”



“What course?”
CCNA, mom. It's about network administration. But it’s quite expensive.”



“How expensive?”
“More than 10 million VND, mom.”



“Take it. I'll tell Dad.”
My parents are just like that. Whenever my sisters and I ask for money, as long as it's for studying or books, they do their best to support us.



Binh smiles in an office, holding a Cisco switch and power supply.
Binh during his internship at the Cisco Hanoi office in 2010.

I was born and raised in Xuan Mai, a small town 30 kilometers (just over 18 miles) from Hanoi, Vietnam.
Xuan Mai is located at the gateway to the city, on the only road connecting the capital and the northwestern mountainous region. The town was full of goods from the highlands carried by bulky and dusty trucks. There were fruits and vegetables. There were chickens and cows. And there were drugs.



It wasn’t strange for us kids to hear about the police catching someone here and there or to see syringes stuck behind a tree stump with a urine smell.
Our family lived on the premises of the factory where my father worked. Only my father worked. His monthly salary was 6 million VND (240 USD) for a family of five. I was a good student, but I was also into pleasure-seeking.



Billiards, video games, anything. As long as it was fun, I was interested. I played every time, everywhere, and when I didn't have money to do it, I stole it.
The only thing that saved me was probably my parents' tolerance. My family still sometimes teases me about those days.



Two rows of people pose together for the Cisco Vietnam Internship Closing Ceremony.
Binh (first row, second from right) at the Cisco Vietnam Internship Closing Ceremony in 2011.

I started to have concerns about my career after some time at university. Thanks to my professor, I got my first job in my third year: a part-time programmer. Working 20 hours a week, I received about 120 thousand VND (5 USD).
Playing games with colleagues after lunch was cool, but the work of a new programmer was really boring for me. I wondered, “Will I have to do this for the rest of my life?”



“I want to talk to people. I want to travel. I want to connect things, just like when I play computer games.”
One day, I was taking a final exam. The exam supervisor brought in someone who was a senior student. After failing the exam many times, he had to retake the exam with us. He sat next to me, and, after the exam, he asked, “What do you want to do in the future?”



“I don’t know. Still thinking. Maybe something related to networking,” I replied. I was talking nonsense because I was getting fed up with the coding job.
“Then go with CCNA.”



“What is that?”
“CCNA certification from Cisco. Check it out at BKACAD.”



“Cis- what? Ridiculous,” I thought.
Binh stands, smiling with three Cisco coworkers.


Binh with his Cisco colleagues at the Hanoi office in 2012.
This guy retaking the exam was giving me career advice. I’m not sure why, but I did some research on CCNA, certifications, and Bachkhoa Information Technology Academy (BKACAD).



After my parents gave me money, I registered. The nine-month course cost two months of my dad’s salary or five years of my tuition fee — it was really tough.
Three evenings a week, it was all theory, then practice, then test, Transmission Control Protocol / Internet Protocol, Open Systems Interconnection model, Cisco Packet Tracer, Registered Jack-45, console, Virtual Local Area Network, and more.



Everything opened up like a new horizon for me, a part-time programmer who had just quit his job.
That summer, the academy announced a regular internship program in collaboration with Cisco Vietnam and partners. After completing five exams — networking, IQ, English listening, reading, and writing — and another round of interviews, I was one of 13 selected.



The interns were all very competitive. Some of them had multiple Cisco certifications, were taking the CCIE Lab exam, and were very fluent in English. Collaborating with such an excellent group helped me improve myself a lot during the time.
At the end of the program, after my graduation thesis defense, I was offered an extension, working as an Associate Systems Engineer with the local Service Provider team.



Together, we worked on many projects with many different customers. That was the most challenging yet valuable time that would eventually shape my career.
In early 2012, I had the opportunity to apply for one of the first local High Touch Engineer positions at Cisco Vietnam. After a few rounds of interviews, I was hired, and I’ve stayed with the company since.



My whole journey with this professional, challenging — yet extremely friendly — environment all started with an unexpected question in the exam room.
Binh’s mom smiles with a certificate on a colorful community wall.


Binh’s mom admires Binh’s homemade appreciation certificate on a community wall at Cisco’s Hanoi office in 2019.
I still remember hearing my parents talking that night.



"Our son is asking for money for a course. He said it costs more than 10 million VND."
"Let him. Not sure if it’s worth it but let him."



It is, Mom and Dad. Every single penny.
Binh Cong Nguyen has worked at Cisco Vietnam for 12 years and is currently a Network Consulting Engineer. As of 2001, all Cisco Networking Academy Courses in Vietnam are licensed free to educators and nonprofit organizations.
In 2016, Cisco set a ten-year goal to positively impact one billion lives through our social impact grants and Cisco Networking Academy programs. A total of 1.1 billion people were positively impacted through these programs between FY16-FY23

Oofan (Sirna boo'ichaa)

Oofan: Sirna boo'icha hawaasa Oromoo dhiichisaan dabaalame Madda suuraa, Olaanii Ita'aa Oofaniin aadaa sirna boo’ichaa giddugala Oro...

popular posts